Antibiyotik-rehberi

      ANTİBİYOTİK REHBERİ

      Antibiyotik vücuttaki mikropları öldürerek enfeksiyonla mücadele eden ilaçları tanımlar. Doğru şekilde kullanıldığında hayat kurtarıcı olabilen bu ilaçların yanlış kullanımı ise yan etkilere ve potansiyel sağlık risklerine neden olur. Bu rehberde antibiyotiğin kullanımı ve yan etkileriyle ilgili bilimsel kaynaklardan derlenmiş bilgiler yer almaktadır.

      Antibiyotik Nedir?

      Anti-bakteriyel olarak da bilinen antibiyotikler bakterilerin neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Genellikle oral yolla alınan bu ilaçlar enjekte edilerek veya vücudun enfeksiyonlu bölgesine doğrudan uygulanarak da kullanılır.

      1928 yılında penisilinin keşfiyle ortaya çıkan antibiyotikler, günümüzde çeşitli enfeksiyonların tedavisinde kullanılabilen farklı türlere sahiptir. Bakterisit adı verilen antibiyotik türü bakterilerin hücre duvarı oluşumuna ve hücre içeriklerine müdahale ederek öldürülmesini sağlar. Bakteriyostatik türündekiler ise bakterilerin çoğalmasını engeller.

      Yalnızca reçeteyle alınabilen bu ilaçlar, yan etkilere sebep olabileceği ve bitkisel takviyelerle etkileşime girebileceğinden doktor onayı olmadan kullanılmamalıdır. 

      Antibiyotik Neden Kullanılır?

      Vücudun zararlı bakterilerle ilk mücadelesi bağışıklık sisteminin doğal tepkisiyle başlar. Bakterilerin çoğalmasını ve semptom oluşturmasını önleyen bu süreçte beyaz kan hücreleri görev alır. Ancak bakteri sayısı fazla olduğunda bağışıklık sistemi tümüyle savaşamaz duruma gelir. Bu durumda bakteriyel enfeksiyonların tedavisi için doktorlar tarafından antibiyotik kullanımı önerilebilir.

      Antibiyotik kullanımıyla tedavi edilebilen bazı enfeksiyonlar şunlardır:

      • Strep boğaz enfeksiyonu,
      • Boğmaca,
      • İdrar yolu enfeksiyonu.

      Bakteri kökenli olmasına rağmen, bazı sinüs ve kulak enfeksiyonlarında antibiyotik tedavisi gerekmez. Bu hastalıklar antibiyotikler olmadan genellikle kendi kendine iyileşebilir. [1]

      Antibiyotik ne zaman etki eder sorusunun cevabı kullandıktan sonraki birkaç saattir. Belirtilerin kaybolması ise genellikle iki ila üç gün sonra başlar. Birkaç günlük tedaviden sonra rahatlama sağlansa da enfeksiyonu tamamen ortadan kaldırmak için antibiyotik rejiminin tamamını bitirmek gerekir. 

      Antibiyotikler en etkili sonucu düzenli aralıklarla alındığında gösterir. Tedavi süreci boyunca her gün aynı saatte ve önerilen dozlarda alınması gerekir. Antibiyotik kaç gün kullanılmalı diye merak edenler için çoğu antibiyotiğin 7 ila 14 gün için reçete edildiği belirtilmelidir. Bazı durumlarda daha kısa tedaviler de işe yarayabilir. Ancak tedavi süresi ve kullanılacak antibiyotik türü doktorlar tarafından belirlenir. 

      Hamilelikte Antibiyotik Kullanımı

      Hamilelikte antibiyotik kullanımı belirli koşullar gözetildikten sonra genellikle güvenli kabul edilir. Bazı antibiyotikler hamilelikte alınabilirken bazıları fetüs ve anne için zararlı olabilir. Gebelikte antibiyotik kullanımını etkileyen faktörler arasında ilacın türü, kullanım dozajı, ne zaman ve ne kadar süreyle alınacağı yer alır.

      Jinekoloji ve Doğum Bilim Dergisi’nde yayınlanan bir çalışmaya göre, hamileliğin ilk üç ayında antibiyotik tedavisine başlamaktan kaçınılmalıdır. Bebeğin yapısal gelişiminin devam ettiği ilk trimester döneminde antibiyotik kullanımı embriyo ve fetüsün fizyolojisini olumsuz yönde etkileyebilir. Bununla birlikte bazı antibiyotik türlerinin bebek üzerindeki risk etkisi daha yüksek olduğu için en düşük dozun kullanılması önerilmektedir. [2]

      Bebeklerde Antibiyotik Kullanımı

      Çocukluk çağı enfeksiyonlarının çoğu virüslerden kaynaklandığı için genellikle antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyulmaz. Bununla birlikte doktorlar tarafından bazı bakteriyel enfeksiyonların tedavisi için antibiyotik ilaçlar reçete edilebilir.

      Bebeklerde antibiyotik kullanımı yüksek ateş, boğmaca, akciğer iltihaplanması, kulak ve idrar yolu enfeksiyonlarında önerilebilir. Ancak diğer tüm ilaçlarda olduğu gibi antibiyotikler de bebeklerde yan etkilere sebep olabilir. Cilt kızarıklığı ve kurdeşen gibi alerjik reaksiyonlar, ishal ve mide bulantısı gibi sindirim sorunları bebeklerde antibiyotiğin yan etkileri arasındadır. 

      ABD’de yapılan 2018 tarihli bir araştırmaya göre yaşamın erken döneminde alınan antibiyotikler obezite riskini artırmak da dahil olmak üzere ciddi dezavantajlara sebep olabilir. [3]

      Antibiyotik Direnci Nedir?

      Antibiyotik direnci bakterilerin ilaçlara karşı savunma mekanizması geliştirdiği durumları ifade eder. Bu da mikropların öldürülemediği ve büyümeye devam ettiği anlamına gelir. Antibiyotiğe dirençli mikropların neden olduğu enfeksiyonların tedavisi zordur. 

      Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, antibiyotik direnci günümüzde küresel sağlık, gıda güvenliği ve kalkınma için en büyük tehditlerden biridir. Her yaştan insanı etkileyebilen bu durum antibiyotiklerin kötüye kullanılması sonucunda doğal olarak ortaya çıkar. Daha yüksek tıbbi maliyetlere, uzun süreli hastanede kalış sürelerine ve artan ölüm oranlarına yol açar. Reçetesiz, bilinçsiz ve keyfi antibiyotik kullanımı bu direncin oluşmasındaki en büyük nedendir. [4]

      Antibiyotik direncini önlemek için yapılması gerekenler şunlardır:

      • Antibiyotikler yalnızca sağlık profesyonelleri tarafından reçete edildiğinde kullanılmalıdır.
      • Doktorlar tarafından reçete edilmediği halde antibiyotik talep edilmemelidir.
      • El hijyenine, sağlıklı besinler tüketmeye, hasta insanlarla yakın temastan kaçınmaya ve güvenli cinsel ilişkide bulunmaya dikkat edilmelidir. 

      Antibiyotiğin Yan Etkileri Nelerdir?

      Antibiyotiklerin en yaygın yan etkileri sindirim sisteminde görülür. Her 10 kişiden 1’ini etkileyen sindirim sistemindeki yan etkileri şunlardır:

      • Kusma,
      • Bulantı,
      • İshal,
      • Şişkinlik ve hazımsızlık,
      • Karın ağrısı,
      • İştah kaybı.

      Genellikle hafif geçen bu yan etkilerin tedavi süreci tamamlandığında ortadan kaybolması beklenir.

      Çoğu durumda hafif ve orta şiddette seyreden antibiyotik sebepli alerjik reaksiyonlar her 15 kişiden 1’inde görülebilir. Antibiyotik kullanımının alerjik yan etkileri şunlardır:

      • Kabarık ve kaşıntılı deri döküntüsü,
      • Öksürük,
      • Hırıltılı solunum,
      • Nefes almayı güçleştiren boğaz sıkılığı.

      Antibiyotikler nadir durumlarda anafilaksi adlı ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden alerjik bir reaksiyona neden olabilir. İlk belirtileri hafif seyreden alerjik yan etkiler ile benzerlik gösteren anafilaksi; sindirim, solunum ve dolaşım sistemleriyle cilt üzerinde etkilere sebep olur. Şiddetli geçen bu alerjik reaksiyonun görülmesi durumunda acil tıbbi destek alınmalıdır. [5]



      KAYNAKLAR:
      1. https://www.cdc.gov/antibiotic-use/q-a.html
      2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2760892/
      3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30377188/
      4. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance
      5. https://www.nhs.uk/conditions/antibiotics/side-effects/

      Daha Fazla Öğren

      Faydalı Bilgiler

      Layout:
      Boğaz İltihabı Neden Olur?

      Boğaz iltihabının sebeplerini öğrenmek için hemen tıklayın.

      Çocuklarda & Bebeklerde Boğaz Enfeksiyonu

      Bebeklerde ve çocuklarda olan boğaz enfeksiyonu ile ilgili bilmeniz gerekenler...

      Boğaz İltihabına Ne İyi Gelir?

      Boğaz iltihabınına iyi gelen çözüm yöntemleri için tıklayın.

      Tüm İçerikler